Kolory na ikonach czyli pigmenty

Kolory na ikonach

Kolory na ikonach czyli pigmenty, przywodzą na myśl barwy nieba, kwiatów, przyrody, ziemi, drogocennych kamieni. Pomimo pewnej sztywności rysunku, kolory są świeże, radosne i ich harmonia i piękno zachwyca. Kolorystyka ikony przedstawia więc świat materialny oglądany duszą, świat przemieniony za sprawą Ducha Świętego. A to dlatego, że celem ikony jest pokazanie za pomocą elementów materialnych tego, co duchowe i niewidoczne. Kolory na ikonach czyli pigmenty nie mają tej samej intensywności. Przeważnie jeden lub dwa kolory na ikonach przeważają jako czyste pigmenty a pozostałe są bledsze lub ciemniejsze, albo przechodzą łagodnie w inne barwy. Mimo, iż tradycja pisania ikon przypisuje pewną symbolikę kolorów, w rzeczywistości nie ma sztywnych reguł symboliki barw w ikonach.

Symbolika kolorów

Biel – w ikonach oznacza Boga, Jego chwałę i  światłość, np na ikonach obrazujących Przemienienie Pańskie Chrystus jest w białej szacie. Biel może również oznaczać czystość, niewinność, brak splamienia grzechem. Dlatego też na ikonach niewinne dzieci przedstawia się w białych szatach lub owinięte w białe płótna jak np Dzieciątko Jezus.

Czerwień – jest cały szereg odcieni czerwieni i każdy ma inną symbolikę. Czerwień ziemi, to taka jak czerwona ochra, symbolizuje człowieczeństwo lub ziemię. Przykładem ukazania takiej czerwieni w ikonach, jest często szata wierzchnia Matki Bożej lub szata wewnętrzna Chrystusa, która również symbolizuje Jego człowieczeństwo. Jaśniejszą czerwienią cynobrową przedstawia się w ikonach męczenników, cynober jest bardziej jaskrawy niż ochra. Szaty męczenników przedstawia się właśnie w tym odcieniu.

Niebieski – jest kolorem nieba, tajemnicą i życiem mistycznym, a więc symbolizuje niebiosa i boskość. W ikonach Pantokrator przedstawiany jest w zewnętrznej szacie ciemno niebieskiej co zaznacza boskość Chrystusa. Tak samo spodnia szata Matki Bożej jest niebieska, co akcentuje Jej udział w boskości Syna za sprawą wcielenia.

Fiolet – jest kolorem składającym się z błękitu i ciepłej czerwieni. Kolor ten kojarzony jest z bogactwem i władzą, to kolor królewski. W ikonografii tunika Jezusa ma w niektórych przypadkach bardziej odcień purpurowy niż czerwony. Szaty Matki Bożej również mogą być fioletowe w odcieniu bardziej czerwonym, co wskazuje Jej człowieczeństwo albo w odcieniu bardziej niebieskim, aby ukazać Jej tytuł Królowej Niebios.

Zieleń – to kolor, który kojarzy się z zielenią roślin, oznacza życie, płodność, żyzność, młodość i świeżość. W ikonie Trójca Święta, zastosowano barwę zieloną na prawej stronie anioła. Używa się go często jako barwy do szat męczenników, których krew żywi Kościół.

Pigmenty, zatem kolory na ikonach

Kolorowe substancje barwiące w postaci proszku to pigmenty, które dodając do żółtka jaja, wina i wody stanowią temperę jajeczną. Temperę jajeczną nanosimy na zagruntowaną deskę pisząc ikonę. Pigmenty stopniuje się i dzieli według różnych kategorii. Można segregować ze względu na kolor, ze względu na pochodzenie. Wszystkie jednak pigmenty należą do jednej z dwóch kategorii: mineralnych lub organicznych. Mineralne pigmenty występują w postaci sztucznej i naturalnej. Sztuczne to takie, które są otrzymywane w wyniku syntezy chemicznej i mają określony skład, co pozytywnie wpływa na ich jakość. Naturalne to takie, które są pozyskiwane z kolorowych ziem, glinki czy mielonej skały. Pigmenty, czyli kolory na ikonach pochodzenia organicznego, również dzielą się na naturalne i sztuczne. Naturalne są pozyskiwane z substancji roślinnych lub zwierzęcych. Pigmenty organiczne sztuczne wytwarza się przemysłowo.

To co również określa właściwości pigmentów, to siła barwienia, trwałość, toksyczność czy transparentność. Siła barwienia to cecha, która określa jak silny jest pigment lub jak wysoce zabarwia nowy pigment, np biel. Druga właściwość to trwałość, która oznacza jak długo pigment jest odporny na światło bez płowienia i zmian w kolorze. Kolejna właściwość to toksyczność, pigmenty mogą być toksyczne lub nietoksyczne. Należy być zatem uważnym, aby pigmenty toksyczne nie przeniknęły do krwi przez skórę lub przez drogi oddechowe. Ostatnia właściwość to transparentność, która określa przezroczystość pigmentu. Pigment całkowicie nieprzezroczysty to kryjący, może być również średnio kryjący. Następnie laserunkowy, czyli pół transparentny i transparentny.

Pigmenty połączone z medium możemy łamać innym kolorem, możemy rozjaśniać dany odcień np bielą lub przyciemniać przez dodanie czerni. Laserunkowy pigment rozjaśniamy przez rozcieńczenie go medium, a jak zrobić medium opisuję na swoim blogu.